Categorie: blog

Wie in Sint-Oedenrode een duik neemt in het nieuwe zwembad De Neul, is niet alleen omringd door water, maar ook door populierenhout. Wind Design & Build tekende voor het hele traject van schets, ontwerp en realisatie tot en met onderhoud. De kans om populierenhout uit de buurt op te nemen in het ontwerp lieten ze niet aan zich voorbijgaan. “De Meierij bood alle mogelijkheden om met lokaal beschikbare materialen de circulaire economie een zichtbaar en tastbaar gezicht te beiden”, vertelt projectmanager Michel Copinga.

Voor duurzame bouwopgaven met prestatiekenmerken voor CO2-reductie en circulariteit, blijkt hout een doeltreffend bouwelement. Dat zie je ook terug in het volledig vernieuwde zwembad De Neul, een ontwerp van Wind Architecten Adviseurs. Er is veel hout toegepast, ook Peppelhout.

Zo hangt buiten 800 vierkante meter aan thermisch gemodificeerd populierenhout tegen de gevel. De zwemzalen en verschillende andere binnenruimtes zijn voorzien van 650 vierkante meter onbehandelde fijnbezaagde planken.

Hout, de duurzame sfeermaker
In de ontwerpen van Wind Design & Build neemt hout steeds vaker de plek in van beton en steen, vertelt Michel Copinga. “In constructieve toepassingen is het iets van alledag, maar nu maakt het ook een opmars in de afwerking. Hout is in zichtbare toepassingen een esthetisch verantwoord en beeldbepalend product, een echte sfeermaker met een warme uitstraling.”

Dat juist hier in gemeente Meierijstad populierenhout is toegepast, noemt hij ‘een cadeautje’. In de ontwerpfase van het nieuwe zwembad leerde hij Peppelhout kennen. Hij omarmde de regionale herkomst van het product en de duurzame relatie met het omliggende populierenlandschap.

“Hout scoort sowieso goed op de CO2-prestatieladder. Maar als het dan lokaal geoogst is en nauwelijks transportkilometers maakt, is dat helemaal een schot in de roos”, vertelt de projectmanager. “Hoe leuk en tastbaar kun je juist midden in De Meierij de circulaire economie laten zien.”

Samenwerking beetje spannend
Over de samenwerking met Peppelhout is hij meer dan tevreden. “Al was het ook wel een beetje spannend”, erkent hij. “Het bieden van garantie op een natuurproduct is natuurlijk iets anders dan op stenen of beton. En we gingen in zee met een relatief jong bedrijf. Maar de samenwerking verloopt hartstikke prettig.”

In Veghel, ook gemeente Meierijstad, komt een soortgelijk nieuw zwembad, met ook daar populierenhout van Peppelhout. Wat Copinga betreft smaakt dat naar meer en krijgt het lokaal betrekken van hout ook in andere delen van het land navolging. “Zowel met populieren als ander hout.”

Sinds de start van Peppelhout in 2017 worden de populierenstammen gezaagd bij rondhoutzagerij De Vree in het Gelderse Randwijk. Volgens eigenaar Arjo de Vree, de derde generatie, past Peppelhout naadloos in het bedrijf. “We zagen bijna alleen maar Nederlands hout, vooral veelal populier. Dat doen we sinds de oprichting van ons bedrijf in 1948, vooral omdat het hier nou eenmaal veel voorkomt.”

Het bedrijf waar 8 mensen werken verwerkt stammen tot 8,5 meter lang en 1 meter in diameter. Na het ontschorsen wordt de stam in één of meer zaagbeurten verwerkt tot balken, planken of platen in allerlei maten. “Veel hout dat we zagen vind je terug in pallets, in industriële toepassingen of als stophout om andere producten vast te zetten.”

Allerbeste delen verzagen
Waar het gros van de productie dus relatief laagwaardige toepassingen kent en tijd vóór kwaliteit gaat, geldt dat niet voor Peppelhout. “Peppelhout wil het beste van het beste en dus besteden we veel tijd aan het sorteren van de stammen”, verzekert De Vree. “Delen met scheuren, ongewenste plekken of noesten worden eruitgehaald zodat alleen de allerbeste delen verzaagd worden. Dat maakt dat Peppelhout een uitdagende plek inneemt in onze totale productie.”

Voor de hele zagerij geldt overigens dat afval niet bestaat. Dat begint al bij het ontschorsen. De schorsresten van de populier vind je veelal terug in compost of als vulmateriaal. “Het zaagsel wordt gebruikt als strooisel in bijvoorbeeld koeienstallen en het resthout wordt versnipperd en geleverd aan de papierindustrie.”

Met de stijgende populariteit van populier, groeit ook de vraag of dit hout behandeld kan of moet worden met verf, lak of beits. Peppelhout trekt hiervoor al even op met leverancier van duurzamere verf Greenpaints. Greenpaints op haar beurt vraagt haar klanten regelmatig of ze voor een aftimmerklus al eens aan populierenhout hebben gedacht.

Directeur Erik Waanders van het in Twente gevestigde Greenpaints, kwam via een fabrikant van een van de merken die hij voert in contact met Peppelhout. “Populierenhout is een prachtig duurzaam product dat lang een beetje uit de mode was. Ik ben blij dat het inlandse, rustig getekende hout weer helemaal terug is.”

Continue reading “Beitsen voor een kleurtje of stabiele vergrijzing”

Op 24 september vindt in het populierenlandschap tussen Boxtel en Best een evenement plaats over bouwen met populierenhout. De uitnodiging met alle informatie en de mogelijkheid om je aan te melden vind je hier. Het is een evenement voor professionals onder wie architecten, aannemers en andere makers.

In april vond in Brabant de Landschapstriënnale plaats. Onderdeel was de ‘De Platte Kar’. Deze haalt de oogst op van gevoerde discussies, gehouden onderzoeken en besproken oplossingen. Op donderdag 22 april schoof onder meer Job van Peppelhout aan. Centraal staat de zoektocht naar het antwoord op de opgave ‘Hoe gaan we bouwen met natuurlijke materialen?’. Het gesprek is terug te kijken (vanaf 13:00 minuut).

Aan de Zuid-Willemsvaart in Schijndel, tegen het populierenwoud Wijboschbroek aan, ligt Houtindustrie Schijndel BV (HIS). Sinds de start van Peppelhout is dit bedrijf verantwoordelijk voor het schaven van de planken. “Ik denk dat we ons alleen al daarom een trouwe partner van Peppelhout mogen noemen”, vertelt Peter van Roij van HIS.

HIS kun je gerust een all-in houtbewerker noemen. Van opslag tot drogen en lakken en van profileren tot coaten en verpakken. “Daarbij werken we veel met zelf ontwikkelde gereedschappen”, vertelt Van Roij.

Van gezaagd tot gebruiksklaar
Het populierenhout komt gezaagd en gedroogd binnen, waarna HIS het schaaft, kalibreert en desgewenst profileert. HIS is daarbij in staat om profielen te maken van enkele tot wel 40 centimeter breed. “Als het hout onze fabriek verlaat, is het eigenlijk klaar voor gebruik.”

De waarde en de waardering van populierenhout was tot het recente verleden niet om over naar huis te schrijven, is de ervaring van Van Roij. “Maar de populariteit neemt ook door toedoen van Peppelhout nu snel toe; als buitentoepassing maar zeker ook binnen. Het is een wat zachte, maar warme houtsoort die zich prima leent voor wandafwerking of vloeren in bijvoorbeeld slaapkamers.”

Tussenlaag Cross Laminated Timber
Een kansrijke nieuwe afzetmarkt voor populierenhout zit hem volgens hem ook in de meer constructieve houttoepassingen. Peter van Roij doelt daarbij vooral op het gebruik als tussenlaag in Cross Laminated Timber, vaak toegepast in houtbouw. “Wel moet daar nog veel onderzoek naar worden gedaan. En onderzoek kost tijd en geld.”

Peter van Roij vindt het maar jammer dat niet elke populier kwalitatief geschikt is voor hoogwaardiger toepassingen. Dat wijdt hij vooral aan slecht beheer en achterstallig onderhoud van de huidige bosopstanden. “Als je ziet hoe populieren er soms bij staan… zo jammer”

Kwaliteit gaat verder vooruit
Hoewel de populier zich tot de snelst groeiende bomen van Nederland mag rekenen, kost het toch de nodige tijd om kwalitatief beter hout te kweken, van sterke klonen, vertelt Van Roij. “Maar gelukkig zie je nu al dat Peppelhout prima in staat is om goed hout te leveren. Maar het kost simpelweg tijd om de gemiddelde kwaliteit verder te verhogen.” Laat onverlet dat populierenhout terug is van een beetje weggeweest, besluit hij. “En die revival is geen eendagsvlieg.”

In april 2021 speelt de populier een hoofdrol tijdens Landschapstriënale in Van Gogh Nationaal park. Onder de noemer ‘High Green – Innovating the Landscape’ worden tien Landschapslaboratoria gerealiseerd: vooraf geformuleerde concrete landschappelijke opgaven die internationaal relevant én lokaal beleefbaar zijn, en waar tijdens de Landschapstriënnale de schijnwerper op wordt gericht. Een van de lab’s is ‘Productieve Natuur’, waarin de waarde van de populier als icoon van het landschap en grondstof voor de duurzame bouwopgave wordt belicht. In dit filmpje wordt Job Wittens van Peppelhout geïnterviewd door curator Marco Vermeulen. Voor meer informatie, zie www.landschapstriennale.com.

Bij de combinatie populierenhout en paddenstoelen denk je niet meteen aan iets waarmee je kunt bouwen of een gevel bekleedt. Maar nu Peppelhout en Grown Bio elkaar gevonden hebben, kan dat zomaar snel veranderen.

Want wat Grown Bio doet, is letterlijk groeien met de natuur. Het bedrijf laat mycelium, het wortelnetwerk van paddenstoelen, groeien in organische reststromen. Hierbij werkt de schimmel als een natuurlijke lijm, de verbinder. Als dat groeiproces in een mal gebeurt, kun je het in alle vormen laten groeien en in elke grootte.

Constructief en groeimedium
Sinds kort is Grown Bio in verbinding met Peppelhout. “En wel om twee redenen”, vertelt Jan Berbee van het bedrijf. “Er zijn allerlei schimmelsoorten en je hebt erbij die het ontzettend goed doen op populierenzaagsel. Verder willen we populierenhout gebruiken als constructief geraamte. Want het indraaien van een schroef in het pure materiaal is lastig, net als in piepschuim.”

De reden van de snelle groei van mycelium op populierenzaagsel is dat het een voedzaam en schoon uitgangsmateriaal is. En door het populierenhout zelf te gebruiken als constructief element waarin geschroefd kan worden, krijg je een nog duurzamer product. Dat maakt grotere constructies mogelijk.

Vogelkijkhut
Waar voor gevelbekleding nu bijvoorbeeld lisdodde als groeimedium wordt gebruikt, verwacht de ondernemer veel van het populierenkrullen. En het eerste echte bouwproject dat we op het oog hebben, is een vogelkijkhut.”

De populier heeft de wind in de rug want sinds een jaar of vijf stijgt de populariteit. Volgens populierenman in hart en nieren Jan Hendrickx dragen de grote CO2-binding, de snelle groei en de essentaksterfte bij aan deze trend.

Populierengek. Zo noemt kweker Jan Hendrickx zichzelf. En die titel zit de ervaren ondernemer als gegoten als je hem hoort praten over zijn kwekerij in het West-Brabantse Moerstraten. Daar waar op ruim 30 hectare zo’n 40 soorten staan.

Jaarlijks rooit Maatschap Hendrickx pakweg 90.000 bomen, een aantal dat groeit. Experimenteren met nieuwe rassen op nieuwe gronden doet hij op twee proefvelden. Want net als de markt, staat ook de ontwikkeling in populierenland niet stil.

Essentaksterfte
Staatsbosbeheer is een grote jongen als het de aanplant betreft. “Vooral de afgelopen vijf zes jaar zetten we daar meer bomen af. Zij zien de populier als ideale vervanger in door essentaksterfte aangetaste bosopstanden.”

Ook worden de afgelopen jaren veel ‘vergeten’ oude opstanden van waterschappen, provinciale landschappen, Rijkswaterstaat en particulieren alsnog geoogst waarna herplant volgt. “De populier doet het dus goed.”

De populariteit van de populier komt ook door de snelle groei, weet Hendrickx. “Dit maakt ze tot uitstekende binders van CO2, een belangrijke reden om meer bomen aan te planten.”

Groei blijft
Dit alles, en een aantrekkende export naar onder meer België, maakt dat de kweker weinig reden heeft tot klagen. “De groei is er voorlopig nog niet uit”, sluit hij af.

Aannemer Akki Bouwteam uit Boxtel heeft afgelopen zomer een huis in diezelfde plaats onder handen genomen. Het bestaande woonhuis is weer bij de tijd maar vergroot met een aanbouw. Ook is een overkapping geplaatst en een bijgebouwtje gezet. De afwerking van dit alles ademt populier.

“Het is gewoon mijn advies geweest en daar is naar geluisterd”, reageert Akki luchtig als hem gevraagd wordt naar het waarom van de houtkeuze van zijn klant. Want zowel voor de gevelbekleding van de aanbouw als de plafonds van de overkapping en het bijgebouw kozen de eigenaren voor Peppelhout. “Ze wilden een onderhoudsvriendelijk en natuurlijke afwerking, dus dan ligt hout voor de hand. Er is gekozen voor fijn gezaagd populierenhout, maar dat had ook geschaafd kunnen zijn.”

Wendbaar bedrijf
Akki adviseert in zijn projecten wel vaker populierenhout van Peppelhout. En dat bevalt hem prima. “Peppelhout heeft een mooi product, met een mooi verhaal. En zowel het bedrijf als het hout komt hier uit de buurt”, vertelt hij. “Verder is het bedrijf wendbaar, doet niet zo moeilijk. Als je drie latjes tekort komt wordt dat gewoon geregeld, zonder gedoe en een forse rekening.”